Hãy cùng phòng khám da liễu Dr Michaels tham gia hỏi đáp về bệnh bạch biến – Một căn bệnh gây mất thẩm mỹ và ảnh hưởng đến tâm sinh lý, chất lượng cuộc sống của người không may mắc phải.
Điều trị bệnh bạch biến hiện nay
Hiện nay, chưa có một phương pháp cụ thể nào có thể điều trị cho tất cả mọi trường hợp bệnh bạch biến. Bởi đây là căn bệnh không đơn giản, đòi hỏi liệu trình phức tạp và kéo dài. Một phương pháp điều trị có thể hiệu quả với bệnh nhân này, nhưng lại ít có tác dụng với người khác. Thậm chí, có bệnh nhân hoàn toàn không đáp ứng với phương pháp điều trị.
Hỏi đáp về bệnh bạch biến cùng phòng khám da liễu Dr Michaels Hồ Chí Minh
Câu hỏi 1. Bệnh bạch biến là gì?
Bạch biến là bệnh da mất sắc tố thường gặp, điều trị gặp nhiều khó khăn, gây mất thẩm mỹ và từ đó ảnh hưởng đến tâm sinh lý và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tại Việt nam chưa có thống kê chính thức về tỷ lệ mắc bệnh. Theo thống kê có 1% dân số Hoa Kì mắc bệnh bạch biến.
Biểu hiện của bệnh là những đốm, mảng da trắng bất thường do bị mất màu da, có thể ở bất cứ vùng nào trên cơ thể nhưng thường gặp là ở quanh các lỗ tự nhiên (mắt, mũi, miệng, rốn và bộ phận sinh dục) và những vị trí dễ bị chấn thương như cùi chỏ, đầu gối.
Bạch biến xuất hiện ở mọi độ tuổi và trẻ em trước 12 tuổi là đối tượng phổ biến mắc căn bệnh này (chiếm khoảng 25 – 30%). Tỷ lệ bị bạch biến ở nam và nữ là tương đương nhau. Bệnh thường được tìm thấy ở các khu vực có khí hậu nhiệt đới và người da màu có xu hướng mắc bệnh này nhiều hơn so với những chủng tộc khác.
Câu hỏi 2: Bạch biến có phải là bệnh thường gặp không?
Bệnh bạch biến có thể thường gặp ở Quốc gia này nhưng lại hiếm xảy ra ở Quốc gia khác. Tại Trung Quốc 0,09% dân số mắc bệnh này, trong khi đó tại Gujarat (Ấn Độ) 8,8% dân số mắc bệnh bạch biến. Có gần 100 triệu người trên toàn thế giới mắc bệnh bạch biến.
Ở nữ giới, bệnh bạch biến khởi phát trong mười năm đầu đời. Còn ở nam giới, tỷ lệ cao nhất xuất hiện bệnh từ năm mươi tuổi trở đi.
Câu hỏi 3: Nguyên nhân gây bệnh bạch biến là gì?
Bệnh xảy ra do những tế bào tạo màu sắc chính cho da (gọi là hắc tố bào) bị biến mất hoặc bị phá hủy.
Sự phá hủy này được y học giải thích với nhiều giả thuyết khác nhau bao gồm gene di truyền, tự miễn dịch, các stress oxy hóa, tự nhiễm độc hoặc thần kinh…
Khi bị bạch biến, số lượng tế bào sắc tố của người bệnh sẽ ít hơn so với người bình thường. Đôi khi số lượng tế bào không thay đổi nhưng các tế bào này làm việc không hiệu quả. Dẫn đến tạo ra ít các hạt sắc tố hơn. Hậu quả là một vài vùng da bị nhạt màu hơn so với những vùng còn lại của cơ thể.
Nguyên nhân có thể chưa rõ ràng, nhưng có nhiều giả thuyết cho rằng bệnh xuất phát từ: hệ miễn dịch, tính di truyền hoặc yếu tố khác như:
- Do tác dụng phụ của những loại thuốc ức chế miễn dịch như nivolumab, pembrolizumab,…
- Tiếp xúc với hóa chất độc hại như Thiol, Phenol,… gây tác động lên các tế bào sắc tố.
- Bệnh nhân bị mắc những bệnh nhiễm trùng hoặc nhiễm siêu vi.
Câu hỏi 4: Tôi mắc bệnh bạch biến: Liệu con cái của tôi có mắc bệnh bạch biến không?
Tuy tính di truyền là một trong những nguyên nhân được suy đoán gây ra bệnh bạch biến nhưng yếu tố này không mạng và không nhất quán.
Bạn cần lạc quan vì những cặp song sinh giống hệt nhau chỉ có 23% xảy ra bệnh bạch biến. Hầu hết trường hợp xảy ra rải rác. Vì vậy, khi cha mẹ mắc bệnh bạch biến, không đồng nghĩa con cái cũng bị!
Câu hỏi 5: Có đúng không khi chất lượng cuộc sống của tôi bị ảnh hưởng bởi bệnh bạch biến?
Bệnh bạch biến không đe dọa tính mạng hoặc truyền nhiễm. Tuy nhiên, bệnh khiến cho người bệnh tự ti và gây mất thẩm mỹ.
Tệ nhất là với một số người không hiểu rõ bệnh hoặc có tư duy tiêu cực. Họ nhầm lẫn bạch biến với bệnh phong hoặc bệnh lây truyền qua đường tình dục. Thậm chí bị xem như dấu hiệu của tội lỗi từ sự mê tín.
Bệnh bạch biến gây ra nhiều tác động lên tâm lý của người bệnh, gây giảm sút chất lượng cuộc sống. một số vấn đề mà người bệnh phải đối mặt bao gồm bất thường về tâm lý, khó khăn về tình dục, băn khoăn, lo lắng và phối hợp các vấn đề trên.
Do đó, vai trò của bác sĩ trong việc tư vấn tâm lý khi điều trị bạch biến là vô cùng quan trọng, cần nhấn mạnh để người bệnh hiểu rõ bệnh chỉ ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ chứ rất ít nguy hiểm đến tính mạng.
Câu hỏi 6: Làm sao tôi có thể chắc chắn rằng mình đang khởi phát bệnh bạch biến?
Chẩn đoán bệnh bạch biến chủ yếu dựa vào việc khai thác tiền sử và các triệu chứng lâm sàng. Việc thăm khám và hỏi bệnh sử giúp loại trừ một số bệnh lý khác như viêm da hoặc vảy nến. Có thể sử dụng đèn chiếu tia UV lên da để xác định sớm xem bệnh nhân có các khu vực da khác thường mà mắt thường không thể nhìn thấy hay không.
Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chỉ định để làm thêm các xét nghiệm khác như:
- Sinh thiết một mẩu da ở vùng thương tổn
- Lấy máu để tìm kiếm các nguyên nhân tự miễn bên dưới như thiếu máu hoặc đái tháo đường
- Ngoài ra, việc chẩn đoán bệnh bạch biến có thể dựa vào yếu tố gợi ý.
Người thân trong gia đình bị mắc bạch biến gợi ý bệnh liên quan đến di truyền.
Có các bệnh lý về tuyến giáp, tuyến thượng thận, tuyến sinh dục, gan, tụy gợi ý bệnh liên quan đến tự miễn.
Trong trường hợp khó phân biệt, bác sĩ sẽ lấy một mẫu nhỏ của vùng da nghi ngờ (sinh thiết) để kiểm tra bằng kính hiển vi.
Câu hỏi 7: Tôi mắc bệnh bạch biến: tôi cần phải xét nghiệm máu hay xét nghiệm nào khác?
Sau khi kiểm tra da toàn thân, các dạng cụ thể của bệnh bạch biến có thể yêu cầu xét nghiệm máu hoặc kiểm tra y tế khác. Bệnh bạch biến thường được chia thành ba dạng: thể khu trú, thể lan tỏa và thể toàn thân (hơn 80% da): theo đó, cần phải thực hiện xét nghiệm máu hoặc các xét nghiệm cụ thể khác.
Bệnh bạch biến thể lan tỏa toàn thân, vì vậy về cơ bản, yêu cầu phải kiểm tra các rối loạn tuyến giáp và các bệnh tự miễn khác, cũng như nghiên cứu về mắt và thính giác.
Câu hỏi 8: Có đúng không khi bệnh bạch biến là một phần của một trong những rối loạn chức năng cơ quan đa hệ thống phức tạp nhất của cơ thể con người?
Đúng. Bệnh bạch biến có thể liên quan đến những rối loạn khác. Các đối tượng mắc bệnh bạch biến cũng có thể bị ảnh hưởng bởi suy giảm chức năng cơ quan đa hệ thống. Thông thường các trường hợp này được phát hiện lúc sinh hoặc thời thơ ấu.
Câu hỏi 9: Liệu có một danh sách liệt kê đầy đủ các mảng trắng trên da, mà các mảng này không liên quan đến bệnh bạch biến, hay không??
Không phải các mảng da trắng đều là triệu chứng của bệnh bạch biến. Có thể xảy ra tình trạng mất sắc tố da sau khi điều trị nấm, viêm da cơ địa, dị ứng ánh nắng mặt trời hoặc đốm da.
Các mảng trắng không được chẩn đoán là bệnh bạch biến được gọi là leukodermas (bệnh bạch tạng). Việc phân biệt này sẽ được nhận biệt bởi các chuyên gia da liễu.
Câu hỏi 10: Các mảng trắng và bị khử sắc tố trên da: làm thế nào tôi có thể biết được các mảng này là gì??
Như trên đã nói, các mảng bị khử sắc tố trên da ngoài bệnh bạch biến được gọi là bệnh leukodermas. Những rối loạn thường gặp với biểu hiện tương tự bao gồm Giảm sắc tố Nơvi, Piebaldism, v.v.
Câu hỏi 11: Tôi có thể điều trị bệnh bạch biến như thế nào?
Nhiều phương pháp khác nhau có thể được sử dụng để điều trị bệnh bạch biến. Việc điều trị sẽ lựa chọn phương pháp tiếp cận hiệu quả, an toàn và ít tốn kém hơn cho người bệnh.
Nếu dưới 15% da bị ảnh hưởng thì liệu pháp chiếu tia UVB độc lập hoặc kết hợp với nhóm các hợp chất cấu trúc nhân steroid tại chỗ hoặc các chất ức chế calcineurine tại chỗ chính là phương pháp hiệu quả và an toàn nhất.
Những phương pháp để lựa chọn điều trị phải được bác sĩ da liễu và người bệnh thảo luận một cách cởi mở, mang tính xây dựng. Người mắc bệnh cũng đừng cảm thấy thất vọng nếu chưa tìm được phương pháp phù hợp trong vài lần đầu, hãy lạc quan và kiên trì thử lại ở những lần sau.
Câu hỏi 12: Có thể ngăn chặn sự tiến triển của bệnh bạch biến hay không?
Bệnh bạch biến thể khu trú thường dừng tiến triển trong 1-2 năm sau khi có biểu hiện đầu tiên. Bệnh bạch biến thể lan tỏa tiến triển ở 73% các ca bệnh. Việc sử dụng thuốc corticoid dạng uống hoặc tiêm tĩnh mạch có thể giúp bệnh ngừng tiến triển ở 85% các ca bệnh.
Sự tiến triển của bệnh bạch biến có thể dừng lại ở 4/5 ca bệnh bằng cách sử dụng thuốc corticoid mạnh toàn thân. Nhưng do có thể xuất hiện những tác dụng phụ nên việc sử dụng thuốc này phải do chuyên gia da liễu quyết định sau khi đánh giá cẩn thận.
Câu hỏi 13: Khử sắc tố: khi nào và như thế nào?
Nếu sau khi người bệnh áp dụng mọi phương pháp điều trị bệnh bạch biến nhưng không đáp ứng. Đồng nghĩa với việc da không tái tạo được sắc tố nhưng mong muốn, hãy xem xét yếu tố khử sắc tố để tránh sự tương phản màu da.
Các hóa chất như hydroquinone và monobenzone được sử dụng như thuốc bôi tại chỗ nhưng vẫn còn xem xét về mức độ an toàn.
Sử dụng nhiều loại tia laze (Q-switched, alexandrite và Ruby Laser) đã được áp dụng thành công khi sử dụng độc lập hoặc kết hợp với hóa chất khử sắc tố tại chỗ.
Liệu pháp đông lạnh đã được áp dụng với kết quả đầy hứa hẹn, nhưng luôn có khả năng tái phát sắc tố.
Câu hỏi 14: Những yếu tố riêng nào liên quan đến xu hướng bệnh bạch biến?
- Tính di truyền: 20% trong số người bệnh có người trong gia đình ở thế hệ trước cũng mắc bệnh bạch biến.
- Hệ thống kháng nguyên bạch cầu người (HLA) có thể gây nên tính mẫn cảm của bệnh bạch biến.
- Áp lực, căng thẳng cũng là tác nhân khởi phát bệnh.
- Tổn thương vật lý trên da có thể gây nên bệnh bạch biến (hiện tượng Koebner).
Câu hỏi 15: Phẫu thuật điều trị bệnh bạch biến: khi nào và như thế nào?
Phẫu thuật thường được áp dụng khi việc điều trị y tế hoặc vật lý bệnh bạch biến thất bại. Mục đích của phẫu thuật là đưa các tế bào sắc tố từ vùng da bình thường (có sắc tố) lên các mảng trắng trên da người bệnh.
Có nhiều phương pháp khác nhau trong phẫu thuật như: ghép da đơn giản, ghép da xẻ đôi, ghép da tự thân và các tế bào sắc tố phức tạp nhất hoặc huyền phù tế bào sừng-tế bào sắc tố.
Tuy nhiên, cũng có rủi ro thất bại. Khi đó sẽ để lại sẹo, nhiễm trùng, sắc tố bất thường, xuất hiện sỏi và hiện tượng Kobner.
Câu hỏi 16: Xăm hình cho các mảng da bị bạch biến: khi nào và như thế nào?
Xăm là phương pháp ngụy trang vĩnh viễn, cũng được áp dụng để điều trị bệnh bạch biến. Xăm đặc biệt hữu ích đối với bệnh bạch biến niêm mạc. Tuy nhiên, các chuyên gia cần xem xét tác dụng phụ.
Câu hỏi 17: Tôi có nên dùng thuốc bôi chống ô-xy hóa tại chỗ hoặc dạng uống để chữa bệnh bạch biến?
Càng ngày việc bổ sung thuốc chống oxy hóa dạng uống càng có tính thuyết phục, đặc biệt khi áp dụng phương pháp chiếu tia UVB. Chưa có liều lượng xác định cũng như phản ánh về tác dụng phụ của việc bổ sung chất chống oxy hóa dạng uống.
Câu hỏi 18: Tác dụng phụ của các phương pháp điều trị bệnh bạch biến là gì?
Các phương pháp điều trị bệnh bạch biến tại chỗ và toàn thân đều có những tác dụng phụ khác nhau đối với nhiều đối tượng khác nhau.
- Thuốc có thành phần corticoid thường có tác dụng phụ như ban đỏ, tổn thương dạng mụn trứng cá, teo lớp biểu bì, chứng giãn mao mạch, vết rạn và tóc mọc nhiều thường được báo cáo.
- Các chất ức chế calcineurine tại chỗ (Tacrolimus, Pimecrolimus) thường gây ban đỏ, rát và kích ứng. Có vài thông tin lưu hành cho rằng calcineurine làm gia tăng ung thư da nhưng hiện nay vẫn chưa có bằng chứng nào thuyết phục.
- Các chất tương tự Vitamin D3 thì có thể gây kích ứng nhẹ trên da.
- Thuốc bôi tại chỗ chứa psoralens sau khi tiếp xúc với tia cực tím sẽ có độc tính cao ngay cả khi ở nồng độ rất thấp. Nó gây ra hiện tượng phồng rộp và hoại tử da.
Câu hỏi 19: Ngụy trang: khi nào và như thế nào?
Người mắc bệnh bạch biến khó vượt qua tình trạng căng thẳng khi làn da bắt đầu có sự thay đổi. Các biện pháp ngụy trang là điều mà họ thường nghĩ đến.
Sử dụng những loại mỹ phẩm bao gồm các loại kem, các loại thuốc bôi tại chỗ, thuốc màu và thuốc nhuộm, kể cả xăm hình.
Câu hỏi 20: Tâm lý trị liệu: khi nào và như thế nào?
Vai trò của việc tư vấn tâm lý trong điều trị bạch biến là vô cùng quan trọng, cần nhấn mạnh để người bệnh hiểu rõ bệnh chỉ ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ chứ ít nguy hiểm đến tính mạng.
Điều trị phục hồi tâm lý có thể cải thiện sự tự tin và kết quả lâm sàng. Đó là sự kết hợp của người mắc bệnh và bác sĩ da liễu lẫn bác sĩ tâm lý trị liệu. Liệu pháp hành vi nhận thức cũng được áp dụng trong vài trường hợp.